Türkiye’de Dış Ticarette OKSB ve DİİB: Gümrük Kontrol Hatlarıyla Hız ve Maliyet Avantajı

OKSB, özellikle KOBİ’ler ve orta ölçekli firmalar için gümrük süreçlerinde öncelikli geçiş, eksik belgeyle beyan ve teminat kolaylığı sağlar

Türkiye’de dış ticarette firmaların en büyük zorluklarından biri, gümrük işlemleri sırasında yaşanan zaman kaybı ve maliyet artışlarıdır. Limanlarda bekleyen konteynerler, eksik belge nedeniyle geciken ihracatlar veya karmaşık teminat prosedürleri firmaların nakit akışını ve operasyonel verimliliğini doğrudan etkiler. Bu noktada OKSB (Onaylanmış Kişi Statü Belgesi) ve DİİB (Dahilde İşleme İzin Belgesi), hem ithalat hem de ihracatta önemli avantajlar sağlar.

1. Gümrük Kontrol Hatları Nedir?

Gümrükte, her işlem firmanın risk analizine göre farklı hatlara yönlendirilir:

** Kırmızı Hat: Hem belge kontrolü hem fizikî muayene yapılır. İşlem süresi en uzun olan hattır.

** Sarı Hat: Sadece belge kontrolü yapılır, fizikî muayene yoktur.

** Mavi Hat: Belge ve fizikî kontrol işlem sonrası yapılabilir; OKSB sahipleri için öncelikli geçiş imkânı sağlar.

** Yeşil Hat: Belge ve fizikî kontrol yapılmaz, işlem hızlı tamamlanır.

Örnek Senaryo: Bir tekstil firması, Çin’den ithal ettiği pamuk ham maddesini İstanbul limanına getiriyor. Normalde sarı hatta düşseydi konteyner birkaç gün bekleyecek ve depolama maliyeti artacaktı. OKSB sahibi olduğundan mallar mavi hatta alınarak hızlı şekilde çekiliyor ve üretim süreci gecikmeden devam ediyor.

2. OKSB Nedir ve Kimler Alabilir?

OKSB, dış ticarette güvenilirliği kanıtlanmış firmalara verilen bir statüdür. Bu belge, gümrük işlemlerinde hız ve maliyet avantajı sağlar.

Başvuru için temel şartlar:

• Türkiye’de yerleşik şirket olmak.

• Son 2-3 yıldır faaliyette bulunmak.

• Vergi ve SGK borcu bulunmamak.

• Gümrük mevzuatına aykırı işlem cezası almamış olmak.

• Mali yapının sağlam ve kayıtların düzenli olması.

3. OKSB’nin İthalatta Sağladığı Avantajlar

1. Mavi Hatta Öncelikli Geçiş: Mallar hızlı şekilde çekilir, liman ve antrepo bekleme süreleri kısalır.

   Senaryo: Bir tekstil firması, pamuk ithalinde mavi hattı kullanarak konteynerlerini günlerce bekletmeden çekiyor. Üretim hattı aksamıyor.

2. Eksik Belge ile Beyan İmkanı: Belgeler sonradan tamamlanabilir.

   Senaryo: Bir elektronik parça ithalatında, gümrükte bir ek sertifika eksik. OKSB sayesinde firma beyanı yapabiliyor ve eksik belge birkaç gün içinde tamamlanıyor.

3. Teminat Kolaylığı: Bazı teminat yükümlülüklerinde indirim veya muafiyet.

   Senaryo: Bir kimya şirketi, ithal ettiği kimyasal maddeler için gereken teminatı OKSB sayesinde daha düşük seviyede yatırıyor, nakit akışı rahatlıyor.

4. DİİB ile Entegrasyon: Hammaddelerin vergisiz ithalatı hızlı ve düşük maliyetle gerçekleşir.

   Senaryo: Otomotiv yan sanayi firması, ithal ettiği parçaları Türkiye’de montajladıktan sonra ABD’ye ihraç ediyor. DİİB kapsamında vergisiz ithalat yapıyor, OKSB sayesinde işlem hızı artıyor ve maliyetler düşüyor.

5. Operasyonel Esneklik: Liman ve sınır kapılarında bekleme süresi azalır, üretim planlaması güvence altında olur.

4. OKSB’nin İhracatta Sağladığı Avantajlar

1. Hızlı Gümrükleme: Mallar fabrikanın deposundan çıkmadan beyanname açılabilir.

   Senaryo: Bir gıda firması, İstanbul’daki deposundan ABD’ye şekerli mamul gönderiyor. OKSB sayesinde mallar fabrika deposundan çıkarken beyanname açılıyor; limanda bekleme süresi neredeyse sıfır.

2. Hızlı İşlem: Liman ve sınır kapılarında bekleme süresi azalır.

   Senaryo: Bir tekstil ihracatçısı, Avrupa’ya acil sipariş gönderiyor. Mavi hatta geçiş sayesinde limanda bekleme yok ve sipariş hızlı teslim ediliyor.

3. Müşteri ve Pazar Güveni: “Devlet onaylı güvenilir firma” imajı kazandırır.

   Senaryo: Kimya şirketi, düzenli ve güvenilir gümrük işlemleri sayesinde ABD ve Avrupa müşterilerinden güven kazanıyor; yeni iş fırsatları doğuyor.

4. DİİB Entegrasyonu: İşlenmiş ürünlerin ihracatında vergi avantajı ve teminat kolaylığı bir arada sağlanır.

   Senaryo: Otomotiv yan sanayi firması, Türkiye’de işlediği parçaları ihracat için hazırlıyor. DİİB ile vergisiz ithalat, OKSB ile hızlı beyan sağlanıyor.

5. Rekabet Avantajı: Daha hızlı teslimat ve güvenilir süreç sayesinde müşteri memnuniyeti artar ve firma sektörde öne çıkar.

5. OKSB ve DİİB Birlikte Kullanıldığında Sağlanan Avantajlar

• Hız: Mavi hat avantajı, DİİB kapsamındaki yoğun işlem trafiğinde çıkış sürelerini kısaltır.

• Finansal Kolaylık: Teminat indirimleri ve götürü teminat seçenekleri sayesinde nakit akışı verimli olur.

• Planlama Esnekliği: Hem ithalat hem ihracatta süreçler daha güvenilir ve öngörülebilir hâle gelir.

• Maliyet Tasarrufu: Liman, antrepo ve demuraj maliyetleri azalır, ürünler daha hızlı pazara ulaşır.

6. OKSB Başvuru Süreci

1. Ticaret Bakanlığı’na başvuru yapılır.

2. Mali tablolar, faaliyet belgeleri, ihracat/ithalat geçmişi sunulur.

3. Bakanlık inceleme yapar, uygun bulunursa OKSB sertifikası verilir.

4. Geçerlilik süresi genellikle 2 yıldır; yenileme başvurusu süresi dolmadan yapılmalıdır.

7. Sık Yapılan Hatalar

• OKSB’yi YYS ile karıştırmak: YYS uluslararası tanınırlık sağlar, OKSB ulusal statüdür.

• Güncel şartları kontrol etmemek: Performans ve belge şartları dönemsel olarak değişebilir.

• DİİB planlamasını sonradan yapmak: Taahhüt kapatma sürecinde gecikme ve faiz gibi maliyet kalemleri doğurabilir.

• Teminatı gereğinden yüksek bağlamak: OKSB ile indirimli veya götürü teminat seçeneklerini önceden planlamak gerekir.